Με εξαφάνιση απειλούνται τα 3/4 των καρχαριών, μιας και τα μέτρα που έχουν παρθεί δεν επαρκούν για τη προστασία του είδους τους. Συγκεκριμένα, μόλις το 1% των καρχαριών του Ατλαντικού προστατεύεται επαρκώς, παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με νέα έκθεση, τα ποσοστά βιωσιμότητας του μειώνονται συνέχεια.
Για τον λόγο αυτό, η προστασία των καρχαριών ήταν το κεντρικό θέμα συζήτησης στη σύνοδο της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση του Τόνου του Ατλαντικού (Iccat), η οποία πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που συμμετείχαν στο συνέδριο είχαν ως στόχο να πιέσουν την απαγόρευση αλιείας των καρχαριών Λάμνα και των λείων καρχαριών, που αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Παράλληλα, ζήτησαν την επιβολή ποσοστώσεων αλιείας για άλλα είδη. Σημειώνεται επίσης ότι τα μέλη της Iccat έχουν θεσπίσει μέχρι σήμερα μέτρα προστασίας για πολύ συγκεκριμένα είδη καρχαριών, όπως ο σφυροκέφαλος και ο μεγαλομάτης αλωπίας.
Καρχαρίες στη Μεσόγειο
Στη Μεσόγειο συναντώνται 47 είδη καρχαρία, πάνω από το 1/3 των οποίων είναι χαρακτηρισμένα ως απειλούμενα. Αν και στις ελληνικές θάλασσες αλιεύονται λίγα είδη, αποτελεί αρκετά συχνό φαινόμενο η ακούσια αλίευση καρχαριών. Οι πληθυσμοί του καρχαρία μειώνονται ως αποτέλεσμα διάφορων έμμεσων απειλών. Τα μεσογειακά αποθέματα καρχαριών είναι και αυτά κοντά στην ολική εξαφάνιση.
Γενικότερα, όλα τα είδη καρχαρία ωριμάζουν αργά, έχουν χαμηλό ρυθμό αναπαραγωγής και μεγάλη διάρκεια ζωής. Για τους λόγους αυτούς, αν οι πληθυσμοί τους μειωθούν, η ικανότητα τους να επανακάμψουν είναι μειωμένη.
Απειλές
Ακούσια σύλληψη (By-catch)
Καθώς η αλιεία με χρήση τράτας και η αποδοτικότητα της αυξάνονται (κυρίως στη Μεσόγειο), ο αριθμός των καρχαριών που επηρεάζονται από τις ακούσιες συλλήψεις αυξάνεται δραματικά.
Shark finning
Τα πτερύγια καρχαριών είναι σε ζήτηση παγκοσμίως (η σούπα από πτερύγια καρχαρία θεωρείται «λιχουδιά»), και έχουν οδηγήσει στην πρακτική του shark finning: να αφαιρούν δηλαδή τα πολύτιμα πτερύγια των καρχαριών και να πετούν το λιγότερο πολύτιμο κουφάρι πίσω στη θάλασσα.
Ρύπανση
Λόγω της αυξανόμενης παράκτιας ανάπτυξης, τα ανθρώπινα απόβλητα καταλήγουν στο νερό σε συνεχώς αυξανόμενες συγκεντρώσεις. Η βιοσυσσώρευση των ρύπων απειλούν την υγεία των καρχαριών. Τα βαρέα μέταλλα είναι ιδιαίτερα τοξικά για τους ζωικούς ιστούς ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις δεδομένου ότι εμποδίζουν τη σύνθεση DNA, επηρεάζουν την λειτουργία της καρδιάς, επηρεάζουν την παραγωγή σπέρματος, και αλλάζουν τη σύνθεση του αίματος. Επίσης, τα μεγαλύτερα πλαστικά που πετιούνται στον ωκεανό μπορούν να προκαλέσουν ζημία στα βράγχια και τα πτερύγια.
Κλιματικές αλλαγές
Το πρόσφατο φαινόμενο των κλιματικών αλλαγών έχει αποδειχθεί ότι έχει επιπτώσεις στην κατανομή των θηραμάτων και τα ωκεάνια ρεύματα, και αυτό, εν συνέχεια, έχει επιπτώσεις στην αφθονία και τη κατανομή των καρχαριών, συχνά περιορίζοντας τους βιότοπους στους οποίους μπορούν να επιβιώσουν.
Συνέπειες
Οι καρχαρίες είναι είδη με μεγάλη οικολογική σημασία για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Ως κορυφαίοι θηρευτές στην τροφική αλυσίδα, διατηρούν τη βιοποικιλότητα και την αφθονία των ειδών. Η μείωση του πληθυσμού των καρχαριών έχει σύνθετες και απρόβλεπτες επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης σημαντικών εμπορικών ειδών, δεδομένου ότι οι καρχαρίες κρατούν τους πληθυσμούς άλλων ψαριών υπό έλεγχο. Ένα παράδειγμα στη Μεσόγειο, είναι η εξαφάνιση ενός είδους καρχαρία (καρχαρίας ταύρος, Sandtiger shark) από το βιότοπο τους, η οποία προκάλεσε μείωση του πληθυσμού του τόνου. Παρόλο που ο τόνος δεν αποτελεί θήραμα τους, οι συγκεκριμένοι καρχαρίες κρατούσαν τους θηρευτές του τόνου υπό έλεγχο.
Υπάρχει λοιπόν η ανάγκη μιας οργανωμένης προσπάθειας για την προστασία αυτού του είδους. Η λήψη αποφάσεων και επιτατικών κανόνων σε παγκόσμιο επίπεδο επιβάλλεται. Ενδεικτικά πάντως αναφέρουμε ότι πριν από δύο μήνες η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσε την αλιεία των καρχαριών Λάμνα στη Μεσόγειο και τον Ατλαντικό, ενώ παράλληλα ο Λευκός Οίκος ενέκρινε την προετοιμασία διεθνούς συμφωνίας συνεργασίας για την καταπολέμηση της παράνομης αλιείας.