Κάθε φορά που κάποιος ακούει τη λέξη καταφύγιο, συνειρμικά οδηγείται σε εικόνες πολέμου και καταστροφής. Ένας συνειρμός που παραμένει ο ίδιος, ακόμα και όταν μιλάμε για τον κόσμο της θάλασσας.
Αυτές οι εικόνες καταστροφής των ελληνικών θαλασσών, είναι που επιβάλλουν τη λήψη άμεσων μέτρων και συγκεκριμένα τη δημιουργία θαλάσσιων καταφύγιων, ώστε να προστατευτεί η ποιότητα ζωής μέσα σε αυτές.
Για το λόγο αυτό μιλήσαμε με τη γνωστή- για τους περιβαλλοντικούς αγώνες της-οργάνωση, Greenpeace. Στα πλαίσια δράσης της, η Greenpeace σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Παράκτιων Αλιέων Νοτίου Αιγαίου ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2008, μια σοβαρή προσπάθεια για την προστασία της θαλάσσια ζωής της περιοχής. Το έναυσμα βέβαια δόθηκε από τους ίδιους μικρούς αλιείς των Βόρειων Κυκλάδων, οι οποίοι βλέποντας τη θάλασσά τους να αδειάζει και το επάγγελμά τους να χάνεται, αποφάσισαν να δράσουν.
Τι είναι το θαλάσσιο καταφύγιο;
Σύμφωνα με την Greenpeace, τα θαλάσσια καταφύγια είναι περιοχές όπου αποκλείεται κάθε χρήση που αφαιρεί κάτι από την θάλασσα, όπως είναι η αλιεία και η εξόρυξη, καθώς και κάθε δραστηριότητα η οποία απορρίπτει οτιδήποτε σε αυτή. Σε κάποιες περιοχές εντός των θαλάσσιων καταφυγίων μπορεί να επιτρέπεται η χαμηλής έντασης, μη-καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα είναι βιώσιμη, εντός των οικολογικών ορίων, και θα είναι προϊόν απόφασης στην οποία θα έχουν πλήρη συμμετοχή οι εμπλεκόμενες τοπικές κοινωνίες.
Ποια είναι τα οφέλη ενός καταφυγίου;
Με λίγα λόγια, οι πληθυσμοί των ψαριών αυξάνονται μέσω της αναπαραγωγής. Τελικά τα ψάρια βγαίνουν έξω από τα όρια της προστατευόμενης περιοχής και προσφέρουν έτσι στους ψαράδες άφθονες ποσότητες για να αλιεύσουν, δίχως τον κίνδυνο να καταστρέψουν τις ίδιες τις περιοχές αναπαραγωγής. Αυτή η διαδικασία έχει σαν αποτέλεσμα τη βιώσιμη αλιεία και την ανάπτυξη για τις τοπικές κοινωνίες. Μιλάμε δηλαδή για αύξηση της απόδοσης της αλιείας στον περιβάλλοντα χώρο, προσφέροντας ένα σημαντικό οικονομικό πλεονέκτημα. Οι πληθυσμοί που βρίσκονται σε καθεστώς εκμετάλλευσης καταφέρνουν να αποκατασταθούν και οι οικότοποι που είχαν αλλάξει εξαιτίας της αλιείας να αναδημιουργηθούν.
Η ύπαρξη καταφυγίων συμβάλλουν επίσης στη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας καθώς και στη τουριστική ανάπτυξη των εμπλεκόμενων κοινωνιών. Τουριστικές δραστηριότητες, όπως η κατάδυση, η υποθαλάσσια φωτογράφηση κτλ μπορούν να δώσουν ευκαιρίες εναλλακτικών πηγών εσόδων στις παράκτιες κοινότητες χωρίς να επιβαρύνουν το θαλάσσιο περιβάλλον.
Η προσπάθεια για την δημιουργία του πρώτου θαλάσσιου καταφυγίου αφορά τις Βόρειες Κυκλάδες. Αυτό οφείλεται στην ύπαρξη σημαντικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων, τα οποία κινδυνεύουν κυρίως από τα καταστροφικά συρόμενα αλιευτικά εργαλεία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας, νοτιανατολικά της Άνδρου τα οποία μειώνονται με ανησυχητικό ρυθμό.
Σύμφωνα με την Greenpeace: «Η Ποσειδωνία (Posidonia oceanica) είναι ένα θαλάσσιο φυτό με το σπάνιο χαρακτηριστικό να δημιουργεί υποθαλάσσια λιβάδια και αναγνωρίζεται σαν ένα από τα πιο σημαντικά είδη του μεσογειακού παράκτιου περιβάλλοντος. Τα θαλάσσια λιβάδια της Ποσειδωνίας αποτελούν καταφύγιο και περιοχή ανάπτυξης για περισσότερα από 1200 θαλάσσια είδη, είναι ένας φυσικός σύμμαχος ενάντια στις κλιματικές αλλαγές επειδή παράγουν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου απορροφώντας διοξείδιο του άνθρακα, προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση και προσφέρουν ενέργεια στην τροφική αλυσίδα. Η χρήση συρόμενων αλιευτικών εργαλείων βυθού, όπως η μηχανότρατα, έχει οδηγήσει στηv υποβάθμιση και καταστροφή περιοχών πoυ άλλοτε ήταν πλούσιες σε λιβάδια Ποσειδωνίας.»
Στα πλαίσια της έρευνας που διεξήγαγε η περιβαλλοντική οργάνωση στην ευρύτερη περιοχή των Βόρειων Κυκλάδων, ήταν και ο εντοπισμός άγνωστων μέχρι τώρα κοραλλινογενών βυθών στο προτεινόμενο καταφύγιο, έτσι ώστε να τονιστεί η ανάγκη καταγραφής τους, αλλά και προστασίας τους.
Το αποτέλεσμα ήταν να εντοπιστούν και να καταγραφούν συμπαγείς κοραλλινογενείς σχηματισμοί σε μεγάλες εκτάσεις στη βαθυμετρική ζώνη 90 έως 110 από τους οποίους λήφθηκαν δείγματα που συντηρήθηκαν για αναγνώριση και περαιτέρω μελέτη από εξειδικευμένους επιστήμονες.
Παράλληλα διαπιστώθηκε και η ύπαρξη αρκετών ειδών θαλάσσιας πανίδας και ειδών που προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις, τις οποίες έχει επικυρώσει η Ελλάδα.
Όλα τα παραπάνω δικαιολογούν την επιτακτική ανάγκη για δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων στο χώρο των Βόρειων Κυκλάδων.
«Το καταφύγιο που προτείνουμε βασίζεται στην πρόταση της Ομοσπονδίας Παράκτιων Αλιέων Νοτίου Αιγαίου καθώς επίσης και στις παρατηρήσεις και τα ευρήματα των επιστημόνων με τους οποίους συνεργαστήκαμε για την καταγραφή του βυθού της περιοχής. Το καταφύγιο περιλαμβάνει τα νησιά Άνδρος, Τήνος, Μύκονος, Σύρος, Κύθνος και Κέα…»
Τέλος, προτείνεται η δημιουργία ενός πυρήνα απόλυτης προστασίας γύρω από το νησί της Γυάρου (κέντρο του καταφυγίου), ο οποίος θα λειτουργεί ως «φυτώριο» για τα θαλάσσια αποθέματα και θα προστατεύει πλήρως το θαλάσσιο περιβάλλον. Εντός των ορίων του υπόλοιπου καταφυγίου θα επιτρέπεται σύμφωνα με κανόνες βιώσιμης διαχείρισης η παράκτια αλιεία χαμηλής έντασης και μη καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα. Η περιοχή αυτή θα απολαμβάνει τα αποτελέσματα της αποκατάστασης και της αύξησης των αποθεμάτων, αφενός λόγω της απόλυτης προστασίας του πυρήνα, αφετέρου λόγω της παύσης της μέσης αλιείας.
Τι πρέπει να γίνει…
Η προστασία των Βόρειων Κυκλάδων αποτελεί υποχρέωση της πολιτικής ηγεσίας, η οποία καλείται να διασφαλίσει το μέλλον των ανθρώπων που εξαρτώνται από τη θάλασσα και να προστατεύσει τη φυσική μας κληρονομιά. Μέχρι στιγμής, απουσιάζει μια ολοκληρωμένη εθνική πολιτική για τη θάλασσα, η οποία θα στοχεύει στην προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου πλούτου.
Για αυτό το λόγο, η οργάνωση με όλους τους φορείς που εμπλέκονται προσπαθούν να προβάλλουν το πρόβλημα και να πάρουν της απαραίτητες δεσμεύσεις από την πολιτεία, ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία δημιουργίας του καταφυγίου.
Συγκεκριμένα, η Greenpeace ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να ανταποκριθεί σε αυτές τις υποχρεώσεις και να εργαστεί προς την εφαρμογή των μέτρων ξεκινώντας από τη θαλάσσια περιοχή των Κυκλάδων, η οποία παρουσιάζει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά και συνεπώς πληροί όλα τα απαραίτητα κριτήρια για να ανακηρυχθεί σε θαλάσσιο καταφύγιο.
Η ανακήρυξη των Βόρειων Κυκλάδων σε θαλάσσιο καταφύγιο θα σημαίνει ένα βήμα πιο κοντά:
• στην εφαρμογή του Κανονισμού για την προστασία ευαίσθητων θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
• στην εφαρμογή του Κανονισμού σχετικά με τη δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων
• σε μια εθνική αλιευτική πολιτική που θα στοχεύει στην ουσιαστική προστασία της εθνικής μας κληρονομιάς
και θα αφουγκράζεται τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας.
“Η σχέση μας με τη θάλασσα είναι πολύπλευρη: μας τρέφει, μας ξεκουράζει, μας ψυχαγωγεί. Είναι καιρός να της δώσουμε κάτι πίσω, κι αυτό είναι η ευκαιρία για να αναγεννηθεί. Ο μόνος δρόμος για να προστατεύσουμε τις θάλασσές μας από την ερήμωση και την καταστροφή είναι τα θαλάσσια καταφύγια. Η Greenpeace αγωνίζεται συστηματικά στις Βόρειες Κυκλάδες για να πετύχουμε την ανακήρυξη της περιοχής στο πρώτο θαλάσσιο καταφύγιο της Ελλάδας. Με τη συμμετοχή και την υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας και όλων των ανθρώπων που ασχολούνται με τη θάλασσα, είμαστε σίγουροι ότι θα το πετύχουμε.” Ναταλία Τσιγαρίδου, Υπεύθυνη Δικτύου Δράσης Καταναλωτών της Greenpeace
