Σε μια εποχή όπου το πετρέλαιο αποτελεί την κινητήρια οικονομική δύναμη του κόσμου, είναι ειρωνικό το πόσο μεγάλες ποσότητες καταλήγουν σκόπιμα ή μη στη θάλασσα επιφέροντας, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ιδιαίτερα επιβλαβείς συνέπειες στον υδάτινο κόσμο.Μιλάμε φυσικά για το φαινόμενο των πετρελαιοκηλίδων
και τη ρύπανση που αυτές μπορούν να δημιουργήσουν. Θέμα αρκετά επίκαιρο, μιας και το πρόσφατο συμβάν με την πετρελαιοκηλίδα στον κόλπο του Μεξικού, έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές της δεκαετίας.
Γενικά
Πετρελαϊκό ρυπαντικό περιστατικό θεωρείται ένα συμβάν ή μια ακολουθία συμβάντων που έχουν την ίδια αρχή, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε εκροή πετρελαίου και πιθανώς αποτελεί ή μπορεί να αποτελέσει απειλή για το θαλάσσιο περιβάλλον. Οι βασικές αιτίες είναι κυρίως τα ναυτικά ατυχήματα των πλοίων καθώς και οι «λειτουργικές διαδικασίες» πλοίων ή εργοστασίων.
Τα ναυτικά ατυχήματα μπορεί να οφείλονται σε έντονες καιρικές συνθήκες, σε κακή συντήρηση του πλοίου καθώς και σε λανθασμένους χειρισμούς. Όταν μιλάμε για λειτουργικές διαδικασίες εννοούμε οποιαδήποτε μορφή ρύπανσης, που προξενεί στο θαλάσσιο περιβάλλον η συνήθης λειτουργία ενός εμπορικού πλοίου ή εργοστασίου. Η λειτουργική ρύπανση είναι δυνατό να αναζητηθεί για παράδειγμα σε κάθε φάση του κύκλου ζωής ενός πλοίου, δηλαδή στην αρχή (κατασκευή του πλοίου), στην κανονική οικονομική ζωή του (συντηρήσεις και επισκευές, φορτοεκφορτώσεις, μεταγγίσεις καύσιμων, ερματισμός) και στο τέλος, κατά τη διάλυση του πλοίου. Σε επίπεδο εργοστασίων κατά τη διάρκεια άντλησης πετρελαίου από το έδαφος ή κατά τη διάρκεια επεξεργασίας του.
Ρύπανση
Η ρύπανση της θάλασσας αλλά και του εδάφους με πετρελαιοειδή έχει τεράστιες συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον. Το πετρέλαιο είναι ελαφρύτερο 
από το νερό και γι’ αυτό επιπλέει στην επιφάνειά του. Από τη στιγμή που το πετρέλαιο θα βρεθεί στη θάλασσα, αρχίζει μια αργή, φυσική διαδικασία οξείδωσης και βιοδιάσπασης του από μικροοργανισμούς που έχουν την ικανότητα να διασπούν υδρογονάνθρακες. Το υπόλειμμα του πετρελαίου, τρεις μήνες περίπου μετά τη δημιουργία της πετρελαιοκηλίδας, αποτελείται από ένα υδρόφοβο τμήμα, που συσσωματώνεται σε σβώλους και ένα υδρόφιλο τμήμα, το οποίο προσλαμβάνει μεγάλες ποσότητες νερού και μετατρέπεται σε ένα παχύρρευστο γαλάκτωμα με τη μορφή ελαιώδους λάσπης. Οι σβώλοι κατακάθονται στο βυθό ή μεταφέρονται με τη βοήθεια ρευμάτων στις κοντινές ακτές μαζί με την ελαιώδη αυτή λάσπη όπου παραμένουν για λίγους μήνες (ακτές με έντονα κύματα) ή και για χρόνια (ήρεμες ακτές).
Το 30-40% των πετρελαιοειδών που ρίχνονται στην επιφάνεια της θάλασσας αποτελείται από πτητικά συστατικά, τα οποία εξατμίζονται γρήγορα, ενώ τα υπόλοιπα συστατικά σχηματίζουν ένα λεπτό, «μονομοριακό» όπως λέγεται, στρώμα πετρελαίου το οποίο εμποδίζει τις φυσικές ανταλλαγές που συμβαίνουν μεταξύ νερού και ατμοσφαιρικού αέρα και οι οποίες είναι απαραίτητες για το βιολογικό κύκλο της θαλάσσιας ζωής. Το στρώμα αυτό του πετρελαίου, με άλλα λόγια, μειώνει στο ελάχιστο την ανανέωση του νερού με το οξυγόνο του αέρα, εμποδίζει τις ακτίνες του ήλιου να εισχωρήσουν βαθιά στη θάλασσα για τη φωτοσύνθεση, προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του νερού και υπερβολική ανάπτυξη μικροοργανισμών που καταναλώνουν οξυγόνο. Τα μαλάκια και τα φυτά είναι ιδιαίτερα ευπαθή σε αυτή τη ρύπανση γιατί δηλητηριάζονται και πεθαίνουν από ασφυξία. Το ίδιο 
συμβαίνει και με τα ψάρια εκείνα που δεν εγκαταλείπουν έγκαιρα τη ρυπασμένη περιοχή. Η πίσσα που εκβράζεται στις παραλίες καταστρέφει τους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς, ενώ έχει υπολογιστεί ότι απαιτούνται 2-3 χρόνια για να αποκατασταθεί μερικώς η παράκτια χλωρίδα. Ως προς τα πουλιά οι επιπτώσεις της ρύπανσης είναι δραματικές. Τα φτερά τους καλύπτονται από πετρέλαιο, δεν μπορούν να πετάξουν, πεθαίνουν από το κρύο γιατί δεν έχουν πλέον το μονωτικό στρώμα των φτερών και των πούπουλων, ενώ όσα επιβιώνουν, δηλητηριάζονται και πεθαίνουν στην προσπάθεια τους να απαλλαγούν από το πετρέλαιο.
Στη Μεσόγειο, λόγω της απουσίας μεγάλων κυμάτων, έντονων καιρικών φαινομένων, αλλά και μεγαλύτερης συγκέντρωσης αλατότητας, η φυσική διάλυση μιας πετρελαιοκηλίδας δυσχεραίνεται.
Μόλυνση και αντιμετώπιση
H καλύτερη στρατηγική για την αντιμετώπιση της ρύπανσης που δημιουργείται από τις πετρελαιοκηλίδες, είναι αυτή της πρόληψης. Υποθέτοντας ότι η στρατηγική αυτή δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα υπάρχουν κάποιοι μέθοδοι με τις οποίες μπορούμε να περιορίσουμε τη ρύπανση και να μειώσουμε τις ζημιές στο περιβάλλον.
Το σημαντικότερο είναι να εμποδίσουμε την πετρελαιοκηλίδα να πλήξει τις ακτές. Έτσι λοιπόν, οι ενέργειες καθαρισμού από το πετρέλαιο μπορούν να διαχωριστούν σε δύο μεγάλες φάσεις στις ενέργειες απορρύπανσης στη θάλασσα και στις ενέργειες απορρύπανσης των ακτών, αν αυτές προσβληθούν από ρύπο.
Οι μέθοδοι στηρίζονται στη συγκέντρωση και την ανάκτηση του πετρελαίου από την επιφάνεια της θάλασσας. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να επιτευχθεί αυτό (φράγματα, ειδικές κουρτίνες, διαδικασίες εγκλωβισμού και απόκλισης, χρήση ειδικών σκαφών κτλ) ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση και το βαθμό μόλυνσης.
Παρά όμως την πληθώρα επιλογών, δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι για την αποδοτικότητα αυτών των μεθόδων οπότε και επιστέφουμε στην σπουδαιότητα της πρόληψης.
Η «μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα»
Στις 24 Μαρτίου του 1989 το βυτιοφόρο Exxon Valdez προσέκρουσε στον ύφαλο Bligh στο Prince Wiliam Sound της Αλάσκα. Διέρρευσαν περίπου 11 εκατομμύρια γαλόνια ακατέργαστου πετρελαίου σε μια περιοχή με έντονη παραγωγικότητα και βιοποικιλότητα. Παραμένει έως τώρα η μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα που εμφανίστηκε στα αμερικανικά ύδατα. Η εκτενής κάλυψη των μέσων ενημέρωσης μεταβίβασε τις εικόνες των μολυσμένων από πετρέλαιο ακτών, της νεκρής άγριας φύσης και χιλιάδων ανθρώπων που προσπαθούσαν να καθαρίσουν τις ακτές. Το πετρέλαιο επεκτάθηκε σε μια ευρεία περιοχή καλύπτοντας εν τέλει πάνω από 1,100 μίλια της ακτογραμμής στην Αλάσκα.
Αντίστοιχης κλίμακας εκτιμάται ότι είναι και η μόλυνση από τη πετρελαιοκηλίδα που προκλήθηκε από εξέδρα εξόρυξης πετρελαίου της BP, ενάμιση χρόνο πριν. Ένα ζήτημα που παραμένει άλυτο μέχρι σήμερα με τρομακτικές για το οικοσύστημα της περιοχής συνέπειες.
