Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι επίδοξοι ιστιοπλόοι αρμενίζουν στις θάλασσες με μοναδικό σύμμαχο τον άνεμο. Στην ιστορία της ιστιοπλοΐας έχουν χρησιμοποιηθεί διάφοροι τύποι σκαφών. Κάποια εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους και κάποια πανομοιότυπα , όλα όμως με τον ίδιο στόχο. Να κάνουν την εμπειρία της ιστιοπλοΐας πραγματικότητα.
Τα κύρια χαρακτηριστικά όλων των σύγχρονων ιστιοπλοϊκών σκαφών είναι το μεγάλο πλάτος και το μικρό βύθισμα. Επίσης το μήκος της ισάλου επιφάνειας είναι αρκετά μικρότερο από το ολικό μήκος του πλοίου. Κάτω από τη γάστρα, τα ιστιοπλοϊκά έχουν ένα μεγάλο διάμηκες στέλεχος με μεγάλη πλωρική επιφάνεια, την καρίνα. Τα περισσότερα σύγχρονα ιστιοπλοϊκά έχουν ένα μόνο κατάρτι, εφοδιασμένο με δυο τριγωνικά πανιά, το φλόκο και το κύριο ιστίο. Όταν ο καιρός το επιτρέπει χρησιμοποιείται και ένα τρίτο πανί, το σπίνακερ. Είναι πανί σχήματος μπαλονιού που φουσκώνει μπροστά από το φλόκο σε περιπτώσεις ουριοδρομίας.
Τα ιστιοπλοϊκά διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με το σχήμα που έχει το κύριο ιστίο τους: α) σχήμα τετράπλευρου επίδρομου (galfsail), β) σχήμα ωτοειδές (gunter), και το πιο αποδοτικό, γ) σχήμα Βερμούδας (Βermudan). Το πρώτο σχήμα συναντιέται μόνο σε παλιά ιστιοπλοϊκά και το δεύτερο σε μικρά ιστιοπλοϊκά (dinghies), που θέλουμε να έχουμε χαμηλό κατάρτι. Τα περισσότερα ιστιοπλοϊκά έχουν σήμερα πανί Βερμούδας, εξαιτίας της πολύ καλής απόδοσης αυτού του σχήματος.
Πιο συγκεκριμένα τα ιστιοφόρα ταξινομούνται και ανάλογα με το σχήμα τους και τον αριθμό των πανιών τους αλλά και με την τοποθεσία και τον αριθμό των καταρτιών τους. Ας δούμε τους επτά βασικούς τύπους ιστιοπλοϊκών σκαφών
SLOOP
Το SLOOP έχει ένα κατάρτι και δύο πανιά, ένα φλόκο και μία μαΐστρα. Εάν ο πρότονος καταλήγει στην κορυφή του καταρτιού τότε το SLOOP λέγεται MASTHEAD. Εάν ο πρότονος δε καταλήγει στην κορυφή του καταρτιού, αλλά χαμηλότερα, τότε το SLOOP λέγεται FRACTIONAL.
CATBOAT
Το CATBOAT έχει ένα κατάρτι και ένα πανί, με το κατάρτι τοποθετημένο προς τα πλώρα του σκάφους.
SCHOONER
Το SCHOONER έχει δύο κατάρτια με το μεγαλύτερο κατάρτι τοποθετημένο στην πρυμνιό μέρος του σκάφους. Η ιστιοφορία του αποτελείται από δύο η τρεις φλόκους, μία μαΐστρα και μια μετζάνα.
KETCH
Το KETCH έχει δύο κατάρτια. Το πρυμιό είναι το μικρότερο και είναι τοποθετημένο εμπρός του άξονα του πηδαλίου. Η ιστιοφορία του βασίζεται σε μία μαΐστρα, μία μετζάνα και μία GENOA (ή καμιά φορά δύο φλόκους).
ΥΑΗL
Το ΥΑΗL έχει και αυτό δύο κατάρτια και η διαφορά του με το KETCH είναι ότι το πρυμνιό κατάρτι του είναι τοποθετημένο πίσω του άξονα του πηδαλίου. Επιπλέον το πρυμνιό κατάρτι ενός YAHL είναι μικρότερο από αυτό ενός KETCH και επομένως έχει μικρότερη μετζάνα.
Η ιστιοφορία του βασίζεται σε μία μαΐστρα, μία μετζάνα και μία GENOA (ή και δύο φλόκους).
SUNFISH
Το SUNFISH έχει ένα κατάρτι με ένα τριγωνικό πανί.
CATAMARAN
Το CATAMARAN διαφέρει από τους άλλους τύπους ιστιοφόρων διότι έχει δύο γάστρες. Έχει ένα κατάρτι και ένα ή δύο πανιά, ανάλογα με το μέγεθός του.
Αναφέραμε προηγουμένως ότι υπάρχουν αρκετοί τύποι σκαφών, ανάλογα με την χρήση τους. Στη ιστιοπλοΐα τριγώνου για παράδειγμα συναντάμε διαφορετικά είδη ιστιοφόρων (βλ άρθρο «Σκάφη Ιστιοπλοΐας Τριγώνου»).
