Μία από τους κυριότερες αρμοδιότητες ενός καπετάνιου, είτε πρόκειται για ιστιοπλοϊκό είτε για οποιαδήποτε άλλο σκάφος, είναι η σωστή χάραξη της εκάστοτε πορείας- διαδρομής.
Στην προσπάθεια του αυτή, σημαντική είναι η συνεισφορά των απαραίτητων εργαλείων πορείας. Ας δούμε πιο συγκεκριμένα:
Χάρτης
Είναι το πιο απαραίτητο βοήθημα αν θέλουμε να ταξιδέψουμε ή να προγραμματίσουμε ένα ταξίδι. Κάθε χάρτης δεν είναι παρά μια αποτύπωση ενός κομματιού της επιφάνειας της γης. Ανάλογα όμως με τη χρήση του διαφέρει το είδος της πληροφορίας που περιέχει και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνεται η σφαιρική επιφάνεια στο επίπεδο χαρτί. Οι ναυτικοί χάρτες κατασκευάζονται με ένα τρόπο που ονομάζεται Μερκατορική προβολή.
Περιβάλλουμε τη γη σε μια κυλινδρική επιφάνεια παράλληλα με τον άξονα της. Με ακτίνες από το κέντρο της γης, προβάλουμε κάθε τι που μας ενδιαφέρει από την επιφάνεια της γης, στην επιφάνεια του κυλίνδρου. Έπειτα, από την επιφάνεια αυτή, μπορούμε να πάρουμε επίπεδους χάρτες για όποια περιοχή της γης θέλουμε.
Μονάδα μέτρησης στην ναυσιπλοΐα είναι το ναυτικό μίλι. Αν από το κέντρο της γης φέρουμε δύο ακτίνες που ανάμεσα τους σχηματίζουν γωνία 1’ (ένα λεπτό της μοίρας), ορίζουμε σαν ένα ναυτικό μίλι. (1νμ) την απόσταση ανάμεσα στα δύο σημεία όπου οι ακτίνες αυτές τέμνουν την επιφάνεια της γης.
Με τον ίδιο τρόπο που προβάλαμε την σφαιρική επιφάνεια της γης, στο επίπεδο χαρτί, προβάλουμε και όποιους από τους παράλληλους και τους μεσημβρινούς κρίνουμε χρήσιμους, καθώς και τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την ναυσιπλοΐα.
Τι περιέχει ένας ναυτικός χάρτης:
- Το σχήμα της ακτογραμμής
- Το είδος της ακτής (απόκρημνη ή ομαλή, βραχώδης ή δενδροφυτεμένη κλπ)
- Τη διαμόρφωση του εδάφους, με τις ισοϋψείς και τη θέση και το ύψος των κορυφών
- Την ύπαρξη κτισμάτων ή άλλων εύκολα αναγνωρισμένων αντικειμένων
- Τους φάρους με τα διακριτικά τους και τα τόξα που είναι ορατοί
- Τα ονόματα των νησιών, ακρωτηρίων, όρμων κλπ.
- Τους επικίνδυνους υφάλους
- Τη διαμόρφωση του βυθού με αντίστοιχες ισοβαθείς
- Το βάθος της θάλασσας σε διάφορα σημεία
- Το είδος του βυθού
- Τα τυχόν ρεύματα
- Τις επικίνδυνες ή τις απαγορευμένες για την ναυσιπλοΐα περιοχές
- Τις ζώνες κυκλοφορίας μεγάλων πλοίων κοντά στα λιμάνια κλπ.
Ένας χάρτης περιέχει πάρα πολλές πληροφορίες είτε με τη μορφή κειμένου είτε κυρίως με τη μορφή σχημάτων, συμβολισμών, χρωματισμών κτλ. Είναι λοιπόν απαραίτητο να έχουμε και την αντίστοιχη έκδοση – υπόμνημα της υπηρεσίας που εκδίδει τον εκάστοτε χάρτη.
Κουμπάσο
Το κουμπάσο μοιάζει με διαβήτη. Μας βοηθά να μετράμε τις αποστάσεις πάνω στο χάρτη.
Αναφέραμε παραπάνω ότι στους Μερκατορικούς χάρτες οι αποστάσεις παραμορφώνονται. Επειδή όμως παραμορφώνεται το ίδιο και η μονάδα μέτρησης, το πόσο δηλαδή προβάλλεται το πρώτο λεπτό της μοίρας από την σφαιρική επιφάνεια πάνω στον χάρτη μας, μπορούνε να έχουμε ακριβείς μετρήσεις αρκεί να μετράμε τις αποστάσεις στις κατακόρυφες πλευρές του χάρτη και στο ίδιο περίπου γεωγραφικό πλάτος
Πυξίδα
Η γη είναι ένας παράλληλος μαγνήτης. Το μαγνητικό πεδίο της είναι προσανατολισμένο σχεδόν παράλληλα με τον άξονα της. Έτσι, η πυξίδα η οποία είναι ένας μικρός μαγνήτης που κινείται ελεύθερα πάνω σε άξονα ή μέσα σε νερό, προσανατολίζεται κατά μήκος των δυναμικών γραμμών του πεδίου δείχνοντας πάντα το Βορρά. Όμως ο μαγνητικός άξονας της γης δεν συμπίπτει ακριβώς με τον γεωγραφικό άξονα και επιπλέον δεν είναι σταθερός. μετακινείται με την πάροδο του χρόνου.
Η διαφορά αυτή ονομάζεται απόκλιση και διαφέρει από τόπο σε τόπο. Θα την βρούμε σε κάθε χάρτη πάνω στο ανεμολόγιο. Η απόκλιση αυτή διαφέρει από τόπο σε τόπο διότι αλλάζει η οπτική γωνιά με την οποία βλέπουμε την γωνία των δύο αξόνων.
Διπαράλληλο
Πρόκειται για το όργανο με το οποίο θα σημειώσουμε και θα χαράξουμε μια ευθεία στο χάρτη μας. Είναι ένας συνδυασμός χάρακα και μοιρογνωμονίου. Με οδηγό το διπαράλληλο θα σημειώσουμε μια ευθεία, η οποία μπορεί να είναι η πορεία μας ή μια διόπτευση πάνω στο χάρτη μας.
Όταν το χρησιμοποιούμε πρέπει το μοιρογνωμόνιο του να είναι προσανατολισμένο προς το Βορρά του χάρτη.
