Μπορεί η περίοδος του χειμώνα να κρατά τα σκάφη δεμένα στο λιμάνι και εμάς μακριά από την αγαπημένη μας συνήθεια, δεν σημαίνει όμως ότι πρέπει να επαναπαυόμαστε μέχρι να βγει ξανά ο ήλιος.
Εκμεταλλευόμαστε λοιπόν, αυτήν την περίοδο για να γυρίζουμε πίσω και να θυμηθούμε κάποιες βασικές έννοιες. Για να θυμούνται έτσι οι παλιοί και για να μαθαίνουν οι καινούριοι.
Ιστιοπλοΐα
Η ιστιοπλοΐα είναι η τέχνη του αρμενίσματος στο νερό (σε θάλασσα ή σε λίμνη) χρησιμοποιώντας ως αποκλειστική ή κύρια πηγή ενέργειας τον άνεμο.
Σκάφος
Το κοινό ιστιοφόρο αποτελείται από οκτώ βασικά μέρη: γάστρα, λαγουδέρα, πηδάλιο, μαΐστρα, ιστός, μπούμα, φλόκος και καρίνα.
Η γάστρα είναι το κέλυφος του σκάφους, το οποίο περιέχει όλα τα εσωτερικά μέρη. Το συμμετρικό της σχήμα εξισορροπεί το ιστιοφόρο και μειώνει την οπισθέλκουσα (η προς τα πίσω έλξη που προκαλείται από την τριβή) καθώς κινείται μέσα στο νερό. Στην πρύμνη που είναι το πίσω μέρος του σκάφους, είναι η λαγουδέρα (μοχλός) που συνδέεται με το πηδάλιο που βρίσκεται μέσα στο νερό. Για να στρίψει ένα ιστιοφόρο τραβήξτε τη λαγουδέρα ή περιστρέψτε το τιμόνι – τα μεγαλύτερα σκάφη έχουν τιμόνι – προκαλώντας το πηδάλιο να αλλάξει την κατεύθυνσή του σκάφους.
Η μαΐστρα είναι το μεγαλύτερο, συνήθως τριγωνικό, πανί που συλλαμβάνει την περισσότερη από την αιολική ενέργεια, απαραίτητη για την κίνηση του ιστιοφόρου. Η κάθετη πλευρά της συνδέεται στον ιστό, ένα μακρύ όρθιο κοντάρι, και η οριζόντια πλευρά της συνδέεται στη μπούμα, ένα μακρύ κοντάρι παράλληλο προς το κατάστρωμα. Μπορείτε να περιστρέψετε τη μπούμα 360 μοίρες οριζόντια γύρω από τον ιστό για να μπορέσει η μαΐστρα να αξιοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο αέρα. Όταν περιστρέφετε τη μπούμα κάθετα προς τον άνεμο, η μαΐστρα φουσκώνει προς τα έξω, αντίθετα, λασκάρει όταν περιστρέφεται παράλληλα προς τον άνεμο. Αυτή η ελεύθερη κυκλοφορία σας επιτρέπει να πιάσετε τον άνεμο σε οποιαδήποτε γωνία φυσά.
Ο φλόκος είναι το μικρότερο, σταθερό τριγωνικό πανί το οποίο προσθέτει επιπλέον ενέργεια στη μαΐστρα. Η καρίνα είναι μία μακριά λεπτή σανίδα που προεξέχει στο κάτω μέρος της γάστρας, παρέχει μια υποβρύχια δύναμη εξισορρόπησης που κρατά το σκάφος να μην ανατραπεί. Σε μικρότερα ιστιοφόρα υπάρχει ειδική καρίνα που μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί το μήκος της μέσα στο νερό για να είναι δυνατή η ιστιοπλοΐα και σε ρηχά νερά.
Πλεύση
Ιστιοπλοΐα υφίσταται εφόσον το σκάφος κατ’ αρχήν επιπλέει. Η επίπλευση ενός σώματος στο νερό εξαρτάται από δύο πράγματα, την εκτόπιση και την πυκνότητα. Η αρχή του Αρχιμήδη, που εξηγεί την έννοια της άνωσης, επισημαίνει ότι προκειμένου ένα αντικείμενο να επιπλέει, πρέπει να εκτοπίσει ποσότητα νερού ίση με το βάρος του. Το βάρος του σκάφους το ωθεί προς τα κάτω και εκτοπίζει το νερό από κάτω του, ενώ μία δύναμη προς τα πάνω ίση με το βάρος του, κρατά το σκάφος να επιπλέει.
Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι η πυκνότητα. Για να εκτοπίσει αρκετό νερό ώστε να μπορεί το σκάφος να επιπλέει χωρίς να βυθίζεται, πρέπει να έχει μέση πυκνότητα μικρότερη του νερού. Για το λόγο αυτό η γάστρα του σκάφους είναι κούφια. Για παράδειγμα, αν βάλετε μια μπάλα του μπάσκετ και μια μπάλα μπόουλινγκ σε μία πισίνα, ο αέρας που γεμίζει τη μπάλα του μπάσκετ δημιουργεί μια μέση πυκνότητα πολύ μικρότερη από αυτή του νερού, οπότε θα επιπλεύσει, αντίθετα η συμπαγής μπάλα του μπόουλινγκ θα βυθιστεί αμέσως.
Η έκταση της επιφάνειας βοηθά επίσης το σκάφος να επιπλέει. Περισσότερη επιφάνεια δίνει σε ένα αντικείμενο καλύτερη δυνατότητα να εκτοπίσει αρκετό νερό για να αντισταθμίσει το βάρος του. Για παράδειγμα, μια μικρή μπάλα από πηλό πιθανόν θα βυθιστεί προτού να μπορέσει να εκτοπίσει ποσότητα νερού ίση με το βάρος της. Αλλά αν συμπιέσετε την μπάλα σε μια λεπτή πίτα, υπάρχει μεγαλύτερη επιφάνεια για τη διανομή του βάρους που εκτοπίζει το νερό, οπότε θα επιπλεύσει.
