Συνεχίζοντας τη βόλτα μας στο θαυμαστό κόσμο των ζώων συναντάμε ακόμα ένα ξεχωριστό είδος, αυτό της φώκιας. Ζώο που έγινε ευρέως γνωστό στη χώρα μας μέσα από τις εκστρατείες διάφορων οργανώσεων, μιας και η ίδια και κυρίως ένα συγκεκριμένος είδος της, κινδυνεύει να εξαφανιστεί.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Γενικά
Οι φώκιες ανήκουν στην κατηγορία των θηλαστικών αμφίβιων. Προέρχονται από την μεγάλη οικογένεια των φωκίδων, που περιλαμβάνει διάφορα είδη μεγάλων ζώων. Μεταξύ αυτών είναι η κοινή ή μοσχοειδής φώκια, ο θαλάσσιος ελέφας ή φώκια η μακρόρινος, η κυστοφόρος της Κασπίας, ο θαλάσσιος βους που ανεβαίνει ως τις λίμνες του Καναδά, η φώκη των αρχαίων που συναντιέται και στο Αιγαίο, η γροιλανδική που έχει μαύρες και άσπρες βούλες στο σώμα της κ.ά.
Χαρακτηριστικά
Τα περισσότερα είδη φώκιας ζουν στα ψυχρά κλίματα, γύρω από το Βόρειο και Νότιο Πόλο. Υπάρχουν, όμως και μερικές φώκιες που έχουν προσαρμοστεί σε πιο ζεστές θάλασσες, όπως είναι η δική μας Μεσογειακή φώκια. Το σώμα τους έχει σχήμα ατρακτοειδές (σαν αδράχτι) και έχει μήκος από 1,5 μέχρι 3 μέτρα. Έχουν κεφάλι μάλλον μακρουλό, αυτιά δίχως πτερύγια και τρίχες στο ρύγχος χρήσιμες ως όργανα αφής. Το δέρμα τους σκεπάζεται με λεπτό και γυαλιστερό τρίχωμα. Τα μπροστινά τους πόδια καταλήγουν σε 5 δάκτυλα ενωμένα μεταξύ τους σε σκληρή νηκτική μεμβράνη, ενώ τα πίσω πόδια έχουν διεύθυνση και κατασκευή τέτοια που να μοιάζουν με ουρά ψαριού. Οι φώκιες ζουν ομαδικά και είναι γενικά ήμερα ζώα. Κολυμπούν με ευκινησία και αντέχουν πολύ κάτω από το νερό. Ακόμα και τα νεογνά τους είναι αμέσως σε θέση να κολυμπήσουν κάτω από τη στοργική επίβλεψη της μητέρας τους, που άλλωστε τα φροντίζει γενικά με μεγάλη αφοσίωση.
Διατροφή
Η φώκια τρώει ψάρια και διάφορα μαλάκια με τη βοήθεια των 30 περίπου γερών και σουβλερών δοντιών της. Στη στεριά οι φώκιες σέρνονται μάλλον παρά περπατούν. Όταν βρίσκονται έξω από το νερό, ξεκουράζονται πάνω σε παγόβουνα ή στους βράχους των ακτών. Οι ναυτικοί που ταξιδεύουν στις ψυχρές θάλασσες τις ονομάζουν σκύλους της θάλασσας γιατί οι φωνές τους μοιάζουν με γαβγίσματα. Είναι γενικά έξυπνα και χαριτωμένα ζώα.
Εχθροί
Οι εχθροί αυτού του ξεχωριστού είδους είναι η αρκούδα, τα μεγάλα αρπακτικά ψάρια, αλλά κυρίως ο άνθρωπος. Αυτός την κυνηγά με δίχτυα, παγίδες και καμάκια, αλλά και με πιο σύγχρονα αλιευτικά μέσα, όπως είναι ειδικά ελικόπτερα και πλοία, χρήσιμα για την επισήμανση των κοπαδιών τους. Από τις φώκιες ο άνθρωπος παίρνει το κρέας τους, που τρώγεται από πολλούς βόρειους λαούς, το λίπος τους, που χρησιμοποιείται στην κατασκευή σαπουνιών, αλλά και για το φωτισμό και τη θέρμανση και το δέρμα τους που είναι πολύτιμο γιατί, λείο και αδιάβροχο όπως είναι, έχει μεγάλη εμπορική αξία. Πέρα από το κυνήγι αρκετές φώκιες αιχμαλωτίζονται και οδηγούνται σε διάφορα θεματικά πάρκα, τσίρκο και ενυδρεία. Αυτό, γιατί οι ίδιες είναι εύκολο να εξημερωθούν και με εκπαίδευση μαθαίνουν διάφορα κόλπα για να προσφέρουν θέαμα σε μικρούς και μεγάλους.
Εξ αιτίας όλων αυτών, το γένος της φώκιας έχει υποστεί μεγάλη καταδίωξη με αποτέλεσμα αρκετά είδη να κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Κάτι που αφορά ιδιαίτερα και τη χώρα μας.
Μεσογειακή φώκια
Η Μεσογειακή φώκια μονάχους μονάχους , (Monachus monachus), είναι ένα από τα τρία είδη του γένους Μονάχους και ένα από τα μεγαλύτερα είδη της οικογένειας Phocidae. Το μήκος των ενήλικων ζώων κυμαίνεται μεταξύ 2.0 – 2.4 μέτρα, ενώ το βάρος τους υπολογίζεται ότι φθάνει τα 200-300 κιλά. Το εύρος της αναπαραγωγικής περιόδου φαίνεται ότι διαφέρει ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος και τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες όπου βρίσκονται οι πληθυσμοί.
Το λατινικό όνομα «Monachus monachus» προέρχεται από τη λέξη «μοναχός», δηλαδή καλόγερος, γιατί οι δίπλες στο λαιμό της θυμίζουν τις πτυχές από τα ράσα των μοναχών.
Η Μεσογειακή φώκια ζει πλέον μόνο σε τέσσερις απομονωμένους πληθυσμούς. Αυτοί βρίσκονται στα νησιά Μαδέρα και την ακτή Κάβο Μπλάνκο της Μαυριτανίας στον Ατλαντικό, στις Μεσογειακές ακτές του Μαρόκου και της Αλγερίας και στην ανατολική Μεσόγειο στο Ιόνιο και Αιγαίο Πέλαγος και στα μεσογειακά παράλια της Τουρκίας. Συγκεκριμένα, στη Μεσόγειο έχουν απομείνει γύρω στις 500 τέτοιες φώκιες και οι 300-350 ζουν στην Ελλάδα. Αυτό γιατί η χώρα μας, αν και μικρή έχει χιλιάδες χιλιόμετρα ακτής και πολλά μικρά και μεγάλα νησιά, με σπηλιές. Αυτός είναι ο λόγος που φιλοξενούμε τον μεγαλύτερο πληθυσμό Μεσογειακής φώκιας στον κόσμο.
Σήμερα, οι πιο πολλές φώκιες βρίσκονται στις νοτιοδυτικές Κυκλάδες, στις Βόρειες Σποράδες, στα Δωδεκάνησα και στα Ιόνια νησιά. Στις Σποράδες, μάλιστα, ένας από τους σημαντικότερους τόπους αναπαραγωγής της Μεσογειακής φώκιας, δημιουργήθηκε το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου-Βορείων Σποράδων. Επίσης η Κίμωλος αλλά και η γειτονική Πολύαιγος, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια της Μεσογειακής φώκιας στον κόσμο αφού πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη τους.
Το χαρέμι της μονάχους – μονάχους
Στη Μεσογειακή φώκια παρατηρείται ένας μέτριος βαθμός πολυγυνισμού, στον οποίο ένα ενήλικο αρσενικό διατηρεί ένα χαρέμι και ζευγαρώνει με περισσότερα από ένα θηλυκά. Τα θηλυκά γεννάνε ένα μόνο μικρό το οποίο θηλάζουν για 3-4 μήνες. Το είδος μπορεί να ζήσει έως και 30 χρόνια στη φύση, ενώ η σεξουαλική ωριμότητα παρατηρείται στον 5-6 χρόνο στα αρσενικά και στον 3-4 χρόνο στα θηλυκά. Οι Μεσογειακές φώκιες τρέφονται κυρίως με ψάρια, αστακούς και χταπόδια.
Μέριμνα
Οι λόγοι που η Μεσογειακή φώκια απειλείται με εξαφάνιση είναι πολλοί. Η υπεραλιεία ή η παράνομη αλιεία είναι ένας από αυτούς. Τα μεγάλα ψαροκάικα και οι δυναμίτες θανατώνουν πολλούς θαλάσσιους οργανισμούς και καταστρέφουν τα αυγά τους με αποτέλεσμα η τροφή της να λιγοστεύει. Επίσης, την καταδιώκουν γιατί προκαλεί ζημιές στα δίχτυα και τα παραγάδια των ψαράδων, στην προσπάθειά της να βρει τροφή. Άλλες φώκιες πάλι παγιδεύονται στα δίχτυα κάτω από το νερό και πνίγονται.
Η μεσογειακή φώκια μονάχους μονάχους συγκαταλέγεται μέσα στα δέκα πιο απειλούμενα είδη του πλανήτη μας. Για αυτό τον λόγο απαιτείται μια συγκροτημένη προσπάθεια διαφύλαξης της αλλά και η δημιουργία όλων των κατάλληλων συνθηκών ώστε να εξασφαλιστεί η μελλοντική επιβίωση του είδους. Στη χώρα μας υπάρχουν αρκετές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο θέμα αυτό.