Όπως υπάρχει για τα αυτοκίνητα ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ), έτσι και για τα σκάφη υπάρχει ο Διεθνής Κανονισμός για Αποφυγή Συγκρούσεων στη Θάλασσα (ΔΚΑΣ). Ουσιαστικά, μέσω του ΔΚΑΣ, ορίζονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στη θάλασσα από όλα τα σκάφη, με σκοπό την αποφυγή συγκρούσεων.
Η πρώτη σύσταση του ΔΚΑΣ έγινε το 1960 στο Λονδίνο και αναθεωρήθηκε το 1972. Στην Ελλάδα τέθηκε σε ισχύ από 1-1-1976,
ενώ έχει κυρωθεί και με Νομοθετικό Διάταγμα (ΦΕΚ 293 Α/7-10-1974). Τον Ιούνιο του 1983 και τον Ιανουάριο του 1996, έγιναν κάποιες τροποποιήσεις. Αυτό σημαίνει, ότι αποτελεί νόμο του Ελληνικού Κράτους (όπως και στο εξωτερικό) και στη περίπτωση μη τήρησης του, κάθε σκάφος έχει τις ανάλογες κυρώσεις.
Γενικοί Κανόνες
1. Ο κανονισμός του ΔΚΑΣ πρέπει να εφαρμόζεται από όλα τα σκάφη, που βρίσκονται στην ανοιχτή θάλασσα και σε νερά που συνδέονται με αυτή.
2. Σε περιοχές ανοικτών αγκυροβολίων, λιμένων, ποταμών και λιμνών οι αρμόδιες αρχές μπορούν να ορίσουν ειδικούς κανόνες.
3. Κάθε κράτος μπορεί να ορίσει ειδικούς κανόνες σχετικά με επιπρόσθετα φώτα θέσεως ή σήματα, σχήματα ή σήματα συριγμών για πολεμικά πλοία και σκάφη που πλέουν σε νηοπομπή, ή ακόμη για επιπρόσθετα φώτα θέσεως ή σήματα για σκάφη που ψαρεύουν σε στολίσκους.
4. Υπάρχει η δυνατότητα μία κυβέρνηση να καθορίσει ότι ένα σκάφος ειδικής κατασκευή ή σκοπού, δεν θα συμμορφώνεται απόλυτα με τις απαιτήσεις του κανονισμού, όσον αφορά τον αριθμό, τη θέση, την εμβέλεια των φώτων ή σχημάτων, καθώς και της διάταξης και των χαρακτηριστικών των συσκευών παραγωγής ηχητικών σημάτων.
Γενικοί Ορισμοί
1. Σκάφος: Οποιοδήποτε πλωτό μέσο, -συμπεριλαμβάνονται και τα σκάφη χωρίς εκτόπισμα, καθώς και τα υδροπλάνα-, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μεταφορικό μέσο στο νερό
2. Μηχανοκίνητο Σκάφος: Κάθε σκάφος που κινείται με μηχανή.
3. Ιστιοπλοϊκό Σκάφος: Κάθε σκάφος που κινείται μόνο με τα πανιά. Σε περίπτωση που χρησιμοποιηθεί η μηχανή του, θεωρείται μηχανοκίνητο.
4. Αλιευτικό Σκάφος: Κάθε σκάφος που αλιεύει με δίχτυα ή άλλες αλιευτικές συσκευές.
5. Υδροπλάνο: Κάθε σκάφος που έχει σχεδιαστεί να κινείται πάνω στο νερό.
6. Ακυβέρνητο Σκάφος: Κάθε σκάφος, που εξαιτίας κάποια βλάβης δεν μπορεί να κάνει χειρισμούς σύμφωνα με τον ΔΚΑΣ και αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια να μην μπορεί να απομακρυνθεί από την πορεία ενός άλλου σκάφους.
7. Σκάφος Περιορισμένης Ικανότητας Χειρισμών: Κάθε σκάφος, που λόγω των εργασιών που εκτελεί, παρουσιάζει ιδιαιτερότητες στο χειρισμό του. Για να γίνει κατανοητό παραθέτουμε ως παράδειγμα ένα σκάφος που ασχολείται με την πόντιση καλωδίων.
8. Σκάφος Εμποδιζόμενο από το Βύθισμα του: Κάθε μηχανοκίνητο σκάφος, που εξαιτίας του βυθίσματος του, σε σχέση με το βάθος του νερού στην περιοχή που πλέει, παρουσιάζει περιορισμένη ικανότητα ελιγμών στην πορεία του.
Κανόνες πλεύσης
1. Επιτήρηση: Όλα τα σκάφη πρέπει να τηρούν την κατάλληλη οπτική και ακουστική επιτήρηση, ώστε να έχουν την καλύτερη δυνατή εικόνα της κατάστασης και του κινδύνου σύγκρουσης.
2. Ασφαλής Ταχύτητα: Τα σκάφη πρέπει να κινούνται με ασφαλή ταχύτητα, για να μπορούν να αποφύγουν μια σύγκρουση και επίσης να μπορούν να σταματήσουν, μέσα στην απόσταση που απαιτείται, ανάλογα με τις εκάστοτε περιστάσεις και συνθήκες. Σημειωτέον, ότι ο καθορισμός της ασφαλούς ταχύτητας εξαρτάται από παράγοντες όπως η κατάσταση ορατότητας, η πυκνότητα της κυκλοφορίας κ.τ.λ.
3. Κίνδυνος Σύγκρουσης: Πάντα πρέπει να γίνεται χρήση της συσκευής Radar, για να υπάρχει έγκαιρη προειδοποίηση για κίνδυνο σύγκρουσης.
4. Χειρισμοί Αποφυγής Σύγκρουσης: Κάθε χειρισμός για αποφυγή σύγκρουσης πρέπει να είναι έγκαιρος, εμφανής και να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ΔΚΑΣ. Να υπογραμμιστεί ότι κάθε μεταβολή ταχύτητας ή πορείας με σκοπό την αποφυγή σύγκρουσης, πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη, ώστε να γίνει άμεσα εμφανής στο άλλο σκάφος. Ενώ οι χειρισμοί για την αποφυγή σύγκρουσης, πρέπει να είναι τέτοιοι, ώστε να έχουν ως αποτέλεσμα, τη διέλευση σε ασφαλή απόσταση.
5. Στενοί Δίαυλοι: Τα σκάφη που κινούνται κατά μήκος ενός στενού δίαυλου ή ενός ποταμού, πρέπει να πλέουν πλησιέστερα, προς το εξωτερικό όριο της δεξιάς πλευράς τους. Σκάφη μήκους μικρότερου των 20 μέτρων ή ιστιοπλοϊκά, δεν πρέπει να εμποδίζουν τη διέλευση ενός σκάφους, που μπορεί να πλεύσει με ασφάλεια μόνο μέσα στο στενό δίαυλο. Το ίδιο ισχύει και για ένα σκάφος που αλιεύει. Επίσης, ένα σκάφος δεν πρέπει να διασχίζει κάθετα ένα στενό δίαυλο, εάν παρεμποδίζεται η διέλευση άλλου σκάφους. Εάν το σκάφος πλησιάζει καμπή ενός στενού διαύλου, πρέπει να ναυσιπλοεί με προσοχή γιατί μπορεί να μην έχει στην ορατότητα του άλλα σκάφη, που κινούνται αντίθετα. Τέλος, όλα τα σκάφη πρέπει να αποφεύγουν να αγκυροβολούν μέσα σε στενό δίαυλο.
6. Σχεδιαγράμματα Διαχωρισμού Κυκλοφορίας: Ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται στις θαλάσσιες περιοχές, όπου παρατηρείται αυξημένη κίνηση σκαφών. Τα σκάφη που κινούνται στις ζώνες θαλάσσιας κυκλοφορίας, πρέπει να ακολουθούν την κατεύθυνση των τόξων, όπως έχουν υιοθετηθεί και βρίσκονται στους ναυτικούς χάρτες. Να σημειώσουμε, ότι τα πλοία που κινούνται στις ζώνες αυτές, έχουν προτεραιότητα από εκείνα που τις διασταυρώνουν. Γενικά τα σκάφη που χρησιμοποιούν τα Σχεδιαγράμματα Διαχωρισμού της Κυκλοφορίας θα πρέπει: Να κινούνται στον κατάλληλο δίαυλο κυκλοφορίας και προς τη γενική κατεύθυνση του ρεύματος κυκλοφορίας, για τον συγκεκριμένο δίαυλο. Επίσης, όσο είναι πρακτικά εφικτό, να αποφεύγεται η προσέγγιση μίας γραμμής διαχωρισμού ή ζώνης διαχωρισμού.
7. Ιστιοπλοϊκά Σκάφη: Στη περίπτωση που δύο ιστιοπλοϊκά σκάφη πλησιάζουν επικίνδυνα μεταξύ τους, με το κίνδυνο να συγκρουστούν, πρέπει το ένα από αυτά να απομακρυνθεί από την πορεία του άλλου.
Η προτεραιότητα δίνεται από τον άνεμο. Συγκεκριμένα, όταν το κάθε σκάφος έχει τον άνεμο από διαφορετική πλευρά, τότε το σκάφος, που έχει τον άνεμο από την αριστερή του πλευρά πρέπει να απομακρυνθεί από την πορεία του άλλου.
Όταν και τα δύο σκάφη έχουν τον άνεμο από την ίδια πλευρά, τότε το σκάφος, που βρίσκεται προσήνεμα πρέπει να απομακρυνθεί από την πορεία του σκάφους που βρίσκεται υπήνεμα. Προσήνεμη πλευρά, θεωρείται αυτή που βρίσκεται αντίθετα από την πλευρά που εκτίνεται το κύριο ιστίο, δηλαδή η μαΐστρα. Και στη περίπτωση που έχουμε σκάφος με τετράγωνα πανιά, η αντίθετη πλευρά από αυτή που εκτείνεται το μεγαλύτερο κατά το διάμηκες ιστίο.
8. Μηχανοκίνητα Σκάφη: Όταν δύο μηχανοκίνητα συναντώνται με αντίθετες πορείες και υπάρχει ο κίνδυνος σύγκρουσης, τότε και τα δύο πρέπει να μεταβάλλουν την πορεία τους προς τα δεξιά, έτσι ώστε το ένα να περάσει από την αριστερή πλευρά του άλλου. Στην περίπτωση που δύο μηχανοκίνητα έχουν διασταυρωνόμενες πορείες και υπάρχει ο κίνδυνος σύγκρουσης, τότε πρέπει το σκάφος που βλέπει το άλλο στη δεξιά του πλευρά να απομακρυνθεί από την πορεία του άλλου και εφόσον είναι εφικτό να αποφύγει να διέρθει πλώρα από το άλλο σκάφος.
9. Χειρισμός Προτεραιότητας: Το σκάφος που έχει προτεραιότητα πρέπει να διατηρεί σταθερή πορεία και ταχύτητα, κατά τη διάρκεια που ένα άλλο σκάφος κάνει τους απαραίτητους χειρισμούς, για να απομακρυνθεί από αυτό. Στη περίπτωση, που το σκάφος που παραχωρεί προτεραιότητα, δεν κάνει τους σωστούς χειρισμούς και εγκυμονεί κίνδυνος, τότε το σκάφος που έχει προτεραιότητα μπορεί να μεταβεί σε χειρισμούς, για την αποφυγή μιας σύγκρουσης.
10. Περιορισμένη Ορατότητα: Σε περίπτωση που η ορατότητα είναι περιορισμένη, τα σκάφη πρέπει να κινούνται με ασφαλή ταχύτητα, να έχουν ανοιχτό το Radar και να εφαρμόζουν πιστά τους προαναφερθέντες κανόνες.
Φώτα και Σχήματα
Τα διάφορα φώτα που έχει κάθε σκάφος, πρέπει να ανάβουν από την Δύση, μέχρι την Ανατολή του ήλιου και σε αυτό το χρονικό διάστημα, δεν πρέπει να επιδεικνύονται άλλα φώτα, που μπορεί να μπερδέψουν ένα άλλο σκάφος. Τα φώτα χρησιμοποιούνται επίσης, στην περίπτωση περιορισμένης ορατότητας, καθώς και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση κριθεί αναγκαίο.
Τα σχήματα που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι: μαύρη σφαίρα, μαύρος κώνος, μαύρος κύλινδρος, μαύρος ρόμβος, σημείο ΑΣΤΗΡ.
Εξυπακούεται, ότι όλα πληρούν τις προδιαγραφές που έχει ορίσει ο ΔΚΑΣ.
Ορισμοί των Φανών
Εφίστιος Φανός: Είναι ένα λευκό φανάρι, το οποίο τοποθετείται πάνω στο κατάρτι του σκάφους και δείχνει φως, χωρίς διακοπές, σε ορίζοντα 225º.
Πλευρικοί Φανοί: Είναι ένα πράσινο φανάρι στη δεξιά πλευρά και ένα κόκκινο φανάρι στην αριστερή πλευρά του σκάφους. Και τα δύο φωτίζουν αδιάκοπα, με τόξο ορίζοντα 112,5º.
Φανός Κορώνης: Είναι ένα λευκό φανάρι, που τοποθετείται όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πρύμνη του σκάφους και δείχνει φως αδιάκοπα σε οριζόντιο τόξο 135º.
Φανός Ρυμούλκησης: Είναι ένα κίτρινο φανάρι, που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με τον Φανός Κορώνης.
Περίβλεπτος Φανός: Πρόκειται για έναν φανό που δείχνει αδιάκοπα φως σε οριζόντιο τόξο 360º.
Σημειωτέον ότι τα τελευταία χρόνια, χωρίς να προβλέπεται από τον ΔΚΑΣ, μηχανοκίνητα σκάφη εν πλω, που μεταφέρουν επικίνδυνα φορτία (όπως τα δεξαμενόπλοια), επιδεικνύουν επιπρόσθετα έναν περίβλεπτο Ερυθρό Φανό, κάτω από τον Εφίστιο Φανό.
Σε αυτό το σημείο ας μιλήσουν καλύτερα οι εικόνες:
1. ΣΗΜΑΤΑ ΠΛΟΙΩΝ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ
2. ΣΗΜΑΤΑ ΠΛΟΙΩΝ ΤΗ ΝΥΧΤΑ
Φωτό
Τον Ιούλιο του 2010, στον ποταμό Delaware της Φιλαδέλφειας, ένα μεγάλο ρυμουλκό συντρίβει ένα τουριστικό σκάφος, που πραγματοποιούσε ξεναγήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν και τα 37 άτομα που επέβαιναν να πέσουν στο νερό και από αυτά, να πνιγούν δύο φοιτητές από την Ουγγαρία.
